W dniu 17.04.2021 oraz 18.04.2021 strona rosyjska przeprowadziła operację informacyjno-psychologiczną mająca na celu wykreowanie obrazu wspierania przez Zachód „spiskowców” planujących przeprowadzenie na Białorusi zamachu stanu. Operacja ta nie przyniosła jednak stronie rosyjskiej wszystkich zakładanych korzyści, gdyż przekazy na ten temat zostały niejako zepchnięte na drugi tor poprzez informacje dot. odpowiedzialności rosyjskich służb (GRU) za wysadzenie składu amunicji na terenie Czech w 2014 roku. O nieprzygotowaniu strony rosyjskiej na takim obrót spraw świadczyć może m.in. wypowiedź M. Zacharowej (rzeczniczka MSZ FR), która oskarżyła Zachód o celowe spreparowanie oskarżeń względem Rosji (dot. odpowiedzialności GRU za wybuch składu amunicji w Czechach), aby w ten sposób „zatuszować” informacje o „sukcesie rosyjskich służb”. Wskazany komunikat rosyjskiego MSZ stanowi przykład szybkiej reakcji na czynnik niekorzystny z punktu widzenia prowadzonej operacji. Jego naiwna/mało przekonywująca forma świadczy natomiast o tym, że został on przygotowany naprędce, bez szerszej analizy problemu (przekazowi temu przeczą m.in. dowody przedstawione przez stronę czeską – m.in. fotografie agentów GRU znanych z udziału w operacji mającej na celu zabójstwo Siergieja Skripala). Pojawiające się informacje przedstawione przez stronę czeską oraz informacje dot. kryzysu w relacjach pomiędzy Moskwą, a Pragą de facto spowodowały, że na Zachodzie nie zwrócono nadmiernej uwagi na doniesienia FSB o aresztowaniu rzekomych spiskowców. Informacja o „rosyjskich sukcesach” oraz o „agresywnych zamiarach Zachodnich służb” wpłynęły zatem w sposób ograniczony na Zachodnich odbiorców, oddziałując przede wszystkim na ludność rosyjską i białoruską. Próbę wprowadzenia przekazów zbieżnych z rosyjską propagandą (nt. rzekomego zamachu na Łukaszenkę) do polskiej przestrzeni podjęły prorosyjskie środowiska oraz portale alternatywne (m.in. Braterstwo Polsko-Rosyjskie). Aktywność na tym kierunku nie przejawiła się jednak masowa akcją dezinformacyjną, lecz pojedynczymi publikacjami o prymitywnym charakterze.
W ramach przekazów konstruowanych przez rosyjskie ośrodki propagandowe (dot. rzekomego zamachu przygotowywanego przez dwóch obywateli Białorusi), strona rosyjska wykreowała obraz podejmowania przez Zachód prób destabilizacji sytuacji w tym kraju. W publikacjach eksponowano wątek istnienia powiązań pomiędzy „zamachowcami”, a polskimi i amerykańskimi służbami specjalnymi. Przekazy ubogacono również o wątek przygotowania zamachu w oparciu o aktywność grup „białoruskich i ukraińskich nacjonalistów”.
Nie bez powodu w komunikatach rosyjskich ośrodków propagandowych pojawił się wątek polskich służb oraz białoruskich i ukraińskich nacjonalistów. Od dłuższego czasu, strona rosyjska i białoruska używa tych trzech czynników do budowy w społeczeństwie białoruskim i rosyjskim poczucia zagrożenia. W efekcie wielomiesięcznych działań dezinformacyjnych, czymś niemal oczywistym dla rosyjskiego odbiorcy jest to, że każda antyrosyjska lub antybiałoruska siła musi być koordynowana przez kraj skrajnie antyrosyjski, przejawiający neoimperialne zapędy, na który wykreowano nasze państwo. „Straszenie” Rosjan i Białorusinów Polską stanowi element kreowania obrazu wroga zewnętrznego, którego istnienie wzbudzać ma m.in. potrzebę zbliżenia Mińska i Moskwy – narracja: tylko przy wsparciu „braterskiego narodu rosyjskiego”, Białoruś może utrzymać niepodległość. Równolegle co pewien czas, strona rosyjska „straszy” społeczeństwo białoruskie widmem aktywności białoruskich i ukraińskich nacjonalistów.
W efekcie działań prowadzonych przez Rosję od 2014 roku, na społeczeństwo białoruskie w sposób silny oddziałuje mit, zgodnie z którym to ukraiński nacjonalizm jest jednym z głównych czynników odpowiadających za destabilizację Ukrainy, co doprowadziło do jej rzekomego upadku. To ukraiński nacjonalizm, ma być również winny wojnie na Donbasie. „Białoruscy nacjonaliści”, którzy rzekomo są wyposażani i szkolenie przez ich „ukraińskich kolegów”, stanowić mają podobne zagrożenie dla państwa białoruskiego jak to, które dla Ukrainy stanowili nacjonaliści ukraińscy. Warto przy tym zaznaczyć, że strona rosyjska do 2014 roku aktywnie lobbuje narracje, zgodnie z którą za działalnością ukraińskich nacjonalistów stać mają USA (finansowanie, szkolenia itp.). Ten sam przekaz popularyzowany jest w stosunku do nacjonalistów białoruskich. Za ich działalnością mają stać służby amerykańskie oraz polskie.
Zgodnie z wnioskami uzyskanymi z analizy przekazów pojawiających się w rosyjskich mediach oraz w przestrzeni internetowej (m.in. Telegram), możemy stwierdzić, że jednym z aspektów operacji informacyjno-psychologicznej dot. rzekomego zamachu stanu, była próba wzmocnienia na Białorusi nastrojów prorosyjskich w oparciu o narrację propagandową: „Zachodnie służby dążą do destabilizacji i zniszczenia Białorusi poprzez zastosowanie tych samych narzędzi, które wykorzystano w 2014 roku na Ukrainie”. Narracja ta łączy się bezpośrednio z próbą wzmacniania na Białorusi przekonania, zgodnie z którym: „wyłącznie Rosja może uratować białoruską państwowość przed Zachodnią wojną hybrydową”. Działania te wpisują się w kontekst przygotowywania bazy do rozpoczęcia przez Rosję aktywnego lobbowania na rzecz prorosyjskich (nowopowstałych) partii na Białorusi. Jest to element wzmacniania obecności na Białorusi poglądu, zgodnie z którym integracja państwa z Federacją Rosyjską jest rzeczą niezbędną dla zachowania pokoju w tym kraju. Wskazana aktywność wiąże się z budową gruntu pod zastąpienie A. Łukaszenki politykiem, który będzie całkowicie oddany Kremlowi oraz doprowadzi do integracji tego kraju z FR.
Warto aktywnie monitorować trendy dot. bieżącego stanu relacji białorusko-rosyjskich. Nie można bowiem odrzucać założenia, zgodnie z którym aktywność strony rosyjskiej na granicach Ukrainy oraz na Morzu Czarnym może być elementem odwracania uwagi wspólnoty międzynarodowej od działań strony rosyjskiej na Białorusi, którego punktem kulminacyjnym mogą być manewry wojskowe „Zapad-2021”.
Źródła:
- https://tass.ru/politika/11181221
- https://www.politnavigator.net/ugroza-ubijjstva-lukashenko-nazvana-prichina-arestov-kgb-belorussii-v-moskve.html
- https://tass.ru/proisshestviya/11178861
- https://brapolros.ru/2021/04/17/rosyjskie-sluzby-specjalne-udaremnily-zamach-na-zycie-prezydenta-bialorusi-aleksandra-lukaszenke/
- https://pl.sputniknews.com/swiat/2021041814148708-znane-sa-szczegoly-planowanego-zamachu-stanu-na-bialorusi-sputnik/
Autor: Michał Marek