W związku z rocznicą napaści Związku Sowieckiego na Polskę, rosyjskie i białoruskie źródła wykorzystywane do działań dezinformacyjnych przeprowadziły kampanię deprecjonującą obraz RP w kontekście 17.09.1939. W tym przypadku największą aktywność przejawiły źródła białoruskie koncentrując się na kwestii odpowiedniego z perspektywy Mińska objaśnienia kontekstu „Dnia Jedności Narodowej”.
Narracje emitowane przez źródła rosyjskie i białoruskie nie różniły się od siebie w sposób zasadniczy. Publikowane wątki dezinformacyjne tworzyły spójny obraz przeszłości oraz współczesności tworząc paralelę pomiędzy wydarzeniami z lat 30-ych XX wieku i obecną sytuacją polityczną w regionie. W zafałszowanym obrazie rzeczywistości wykreowanym w Moskwie i Mińsku, II RP jawiła się państwem, którego istnienie było “największą tragedią” w historii ludności białoruskiej. Na tym tle ZSRS został przedstawiony jako „wybawiciel” oraz „gwarant dobrobytu”. Zarówno źródła białoruskie jak i rosyjskie sięgnęły po mity i narracje wytworzone w okresie ZSRS – dawne wątki dezinformacyjne dostosowano jednak do obecnych warunków politycznych.
Przejawiające się narracje dezinformacyjne i propagandowe:
- ZSRS przeprowadził 17.09.1939 „wyzwolicielski pochód”,
- jedynie bliskie relacje z Rosją “pozwolą obronić Białorusinów” przed „złą Polską” i „podłym NATO”,
- II RP była państwem „okupującym ziemie ZSRS”,
- 17.09.1939 był momentem „dziejowej sprawiedliwości”,
- II RP była państwem „faszystowskim” stosującym „masowy terror względem Białorusinów”,
- II RP sama „sprowokowała swoje zniszczenie”,
- współczesna polityka Warszawy „doprowadzi do kolejnego rozbioru Polski”,
- Polska cały czas „stara się odzyskać kontrolę” nad zachodnią Ukrainą i Białorusią „pozostając zagrożeniem” dla swoich sąsiadów,
- ZSRS “nie zaatakował Polski”, lecz wkroczył na tereny, których nikt nie kontrolował (Moskwa przeprowadziła „operację specjalną”, która była “w interesie” ludności zajmowanych terenów),
- Polska „fałszuje historię” II RP oraz 17.09.1939 „bezpodstawnie sugerując”, iż ZSRS złamał wówczas prawo międzynarodowe (dokonał agresji zbrojnej).
Omawiane działania strony rosyjskiej sprowadzają się do wybielania obrazu ZSRS oraz deprecjonowania wizerunku Polski w kontekście kreowania Polski na państwo „fałszujące historię” oraz kraj „przejawiający neoimperialne ambicje”. Działanie to odnosi się do formowania w obywatelach Fed. Rosyjskiej przekonania o „bohaterstwie Armii Czerwonej” i „podłości Polaków”, którzy pragną „zataić prawdę” o swoich „zbrodniach” dokonanych na ludności białoruskiej. Strona rosyjska wykorzystuje również daną kwestię do stymulowania w Białorusinach korzystnego ze swojego punktu widzenia przekonania o Rosji jako „gwarancie bezpieczeństwa”. Narracja ta służy stymulowaniu w ludności białoruskiej poparcia dla idei integracji obu państw.
Omawiane działania strony białoruskiej sprowadzają się do stymulowania nienawiści względem Polaków oraz względem antyreżimowych i prozachodnich aktywistów. W tej wizji rzeczywistości osoby, które popierają poglądy o prozachodnim (propolskim) charakterze są „zdrajcami”, którzy zdecydowali się na współpracę z „odwiecznym wrogiem Białorusi” – Polską. Dane działania służą również Mińskowi do wzmacniania narracji o Białorusi jako „oblężonej/zagrożonej twierdzy”, a także do zniechęcania białoruskiej młodzieży do wyjazdu na Zachód (w myśl narracji – na zachód wyjeżdżają tylko „zdrajcy” i „kolaboranci”).
Kreowanie Polski na „wroga” oraz „siłę zła” w kontekście rocznicy 17.09.1939 odgrywa w Rosji i na Białorusi ważną rolę. Służy ono uwiarygodnieniu wiodących narracji emitowanych na potrzeby wewnętrzne – wybielanie obrazu ZSRS oraz współczesnej agresywnej polityki Moskwy i Mińska, a także uwiarygodnianie mitu o otaczającym tzw. Państwo Związkowe zagrożeniu zewnętrznym. Owe uwiarygodnienie odbywa się poprzez ukazanie „głębokich historycznych korzeni” zagrożenia zewnętrznego – Polska jako „odwieczny wróg”, który ponownie „zagraża Białorusinom, Rosjanom i Ukraińcom”.
Autor: dr Michał Marek
Zadanie publiczne finansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja Publiczna 2023”
